۱۴۰۳ جمعه ۱۰ فروردين
به مناسبت هفته پژوهش برگزار شد:
كارگاه آموزشي يك روزه مستندسازي و شناسايي اماكن و مناظر فرهنگي – تاريخي به همراه بازديد از منظر فرهنگي ايزدخواست
كارگاه آموزشي يك روزه مستندسازي و شناسايي اماكن و مناظر فرهنگي – تاريخي به همراه بازديد از منظر فرهنگي ايزدخواست
با برنامه ريزي معاونت پژوهشي دانشكده حفاظت و مرمت دانشگاه هنر اصفهان و همكاري انجمن علمي مرمت و احياي بناهاي تاريخي، اداره كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان فارس و همچنين شهرداري ايزدخواست، كارگاه آموزشي يك روزه مستند سازي و شناسايي اماكن و منظر فرهنگي – تاريخي با محوريت موضوع منظر فرهنگي ايزدخواست در تاريخ چهاردهم آذرماه 1396 ، زير نظر پنج تن از اساتيد برجسته ملّي و متخصص در حوزه هاي مرمت، باستان شناسي، زمين شناسي، نقشه برداري و سازه از دانشگاه هنر اصفهان و دانشگاه اصفهان؛ شامل سه ساعت مباحث تئوري، چهار ساعت بازديد از قلعه باستاني و اماكن تاريخي پيرامون و با حضور 35 نفر از دانشجويان مرمت بنا، مرمت آثار، باستان شناسي و مطالعات معماري (33 نفر دانشجوي كارشناسي ارشد و 2 نفر دانشجوي دكتري) و همچنين دكتر محسن افشاري از اعضاي هيئت علمي گروه مطالعات معماري برگزار گرديد.
 
 
 
• بخش تئوري كارگاه:
سخنراني نخست: مستندسازي منظر فرهنگي-تاريخي ايزدخواست
در ابتدا اين كارگاه، دكتر عيسي اسفنجاري از اساتيد محترم، شهردار ايزدخواست و اداره كل ميراث فرهنگي استان فارس كه در برگزاري اين كارگاه همراهي و حمايت خود را مبذول داشتند، تشكر و سپاسگزاري كردند.
- توصيف موقعيت قرارگيري شهر:
ايشان با توصيف محل قرارگيري شهر و درّه ايزدخواست به عنوان مرز طبيعي، سياسي و تاريخي بين اصفهان و شيراز، از موقعيت استراتژيك منطقه در شاهراه تاريخي اصفهان-شيراز سخن گفتند و تعدد اسناد تصويري و توصيفي جهانگردان و سياحان را گواه اهميت موقعيت تاريخي اين شهر دانستند، كه از اين جهت اين اسناد، كمك شاياني براي شناخت معماري و فرهنگ اين شهر در طول تاريخ هستند.
- توصيف و شناخت قلعه ايزدخواست و مهمترين نكات مربوط به اماكن تاريخي پيرامون:
در ادامه ايشان با اشاره به آثار تاريخي منطقه در دوره هاي مختلف، توصيف و شناخت جامع از منظر فرهنگي - تاريخي ايزدخواست به لحاظ استخوان بندي طبيعي و مصنوع، ويژگي هاي معماري، نوع پوشش ها، تعداد طبقات، بررسي مصالح و خشت ها و ... ارائه نمودند و مشكل بودن فهم لايه هاي تاريخي متعدد آن را دليلي بر لزوم انجام مطالعات باستان شناسي دانستند.
دوره شناسي شكل گيري شهر، گونه شناسي و شناخت معابر، نظام آبياري، ساختارهاي تدافعي، وضعيت عملكردي و كالبدي و .... در منطقه تاريخي ايزدخواست؛ از ديگر مباحثي بود كه ايشان با نمايش تصاوير و نقشه هاي متعدد به آنها پرداختند.
- حفاظت از منظر تاريخي و شناخت آنچه كه امروزه وجود ندارد:
در انتها دكتر اسفنجاري بر لزوم حفاظت از منظر تاريخي ايزدخواست تأكيد نمودند و بيان داشتند كه اين حفاظت تنها معطوف به ساختارهاي كالبدي نيست و حتي درّه ايزدخواست به عنوان مهمترين عامل در شكل گيري و استقرار اين ساختارهاي تاريخي، يك ميراث طبيعي محسوب مي گردد و تركيب اين ويژگي هاي طبيعي و ساختارهاي تاريخي است كه منظر فرهنگي ايزدخواست را پديد آورده است. ايشان تأكيد نمودند كه در فهم منظر فرهنگي نبايست تنها به آنچه مشهود است اكتفا نمود و بايستي به دنبال ناديدني ها و آنچه كه از نظرها پنهان شده است نيز بود و اين نكته را در نظر داشت كه نبود شواهد دليل بر عدم وجود آنها نيست.
 
 
 
سخنراني دوم: باستان شناسي منظر فرهنگي – تاريخي ايزدخواست
- قابليت هاي باستان شناختي ايزدخواست:
پس از پايان مبحث مستندسازي منظر فرهنگي -تاريخي ايزدخواست، دكتر علي شجاعي عضو هيئت علمي گروه باستان شناسي دانشگاه هنر اصفهان، با اشاره به فقدان انجام مطالعات باستان شناسي در منطقه، به بيان قابليت هاي باستان شناختي ايزدخواست در هفت زمينه ي منابع مكتوب، روايات شفاهي، بررسي باستان شناختي، كاوش ميداني، باستان شناسي بنا، سنجش از راه دور و مطالعات آزمايشگاهي و همچنين نقش اين مطالعات در فهم منظر فرهنگي ايزدخواست پرداختند.
- لزوم انجام مطالعات باستان شناختي:
ايشان با اشاره به سابقه تاريخي مكان، قرارگيري شهر بين منطقه عراق عجم (بخش مركزي ايران) و ايالت فارس، ارتباط مردم با محيط اطراف، چگونگي تأمين مواد صنعتي و مواد اوليه و ...، شواهد كوره آجرپزي در نزديكي كاروانسرا، سابقه وجود كاروانسراهاي ديگر در منطقه، سد قوسي و ...، سوالات متعددي را مطرح نمودند و لزوم انجام مطالعات باستان شناسي در منطقه را براي پاسخ به اين سوالات و ديگر سوالاتي كه كماكان مبهم مي باشند، ضروري پنداشتند.
 
 
 
سخنراني سوم: نقشه برداري و مدل سازي منظر و پهنه هاي تاريخي از طريق فتوگرامتري برد كوتاه و چگونگي استفاده از پهباد در قلعه و بافت ايزدخواست
- ورود ابزارهاي جديد در فتوگرامتري و سهولت انجام نقشه برداري:
در ادامه اين كارگاه، دكتر مهران ستاري، عضو گروه نقشه برداري دانشگاه اصفهان و سرپرست مطالعات فتوگرامتري و نقشه برداري هوايي منطقه تاريخي ايزدخواست، با اشاره به ورود ابزارهاي جديد در فتوگرامتري و انواع خروجي هايي كه مي توان از اين مطالعات به دست آورد، به چگونگي نقش اين ابزار در سهولت انجام نقشه برداري در چنين منطقه پيچيده اي پرداختند و اين نكته را يادآور شدند كه با وجود اين ابزار، ديگر براي توليد نقشه، نياز به تخصص ويژه اي نيست و با يك دوربين و يك نرم افزار مي توان نقشه دو بعدي و مدل سه بعدي را توليد كرد.
- مراحل انجام پروژه فتوگرامتري:
ايشان در ادامه، مراحل انجام پروژه فتوگرامتري شامل بازديد اوليه، تعيين محدوده اوليه، طراحي و علامت گذاري نقاط كنترل، ارتفاع پرواز و پوشش و ابعاد نقاط كنترل، پرواز و عكس برداري و پردازش اطلاعات مكاني را توضيح داده و مشخصات پروژه را در عكس برداري هوايي از قلعه باستاني بيان نمودند و به اين نكته اشاره كردند كه در پايان انجام عمليات فتوگرامتري قلعه، با مقايسه اندازه گيري زميني و آنچه از نقشه فتوگرامتري بدست آمد، دقت كار سنجيده شد و اختلاف 4-1 سانتي متري مورد پذيرش قرار گرفت.
- تهيه نقشه دو بعدي از طريق تصوير برداري هوايي در بناهاي خشتي:
در ادامه ايشان چگونگي دستيابي به نقشه دو بعدي از طريق تصويربرداري را توضيح دادند و با اشاره به اينكه در مرمت، نياز به ترسيم نقشه دو بعدي در ترازهاي مختلف مي باشد، بيان كردند كه به علت نداشتن فرم دقيق و ضخامت ثابت در ساختارهاي خشتي، نمي توان از تصوير ارتوفتو استفاده كرد و ما ناگزير، نيازمند استخراج منحني ميزان در ترازهاي مختلف خواهيم بود.
- گام بعدي انجام پروژه فتوگرامتري در منطقه:
ايشان گام بعدي فتوگرامتري را در منطقه، فتوگرامتري از درون ساختمان ها و استفاده از نرم افزار Arc GIS براي اتصال هرگونه داده و اطلاعات به مدل سه بعدي تشخيص دانستند.
 
 
سخنراني چهارم: نقش زمين شناسي و ژئوتكنيك در بازشناسي اماكن و مناظر فرهنگي -تاريخي
- شناخت لايه هاي زمين شناسي ايزدخواست:
سخنران چهارم در اين كارگاه؛ دكتر محمود هاشمي، عضو هيئت علمي گروه زمين شناسي دانشگاه اصفهان به نقش زمين شناسي و ژئوتكنيك در بازشناسي اماكن و مناظر فرهنگي- تاريخي پرداختند.
ايشان با اشاره به اينكه مبحث زمين شناسي اخيراً به مرمت ورود پيدا كرده است، با بيان لايه هاي زمين شناسي درّه ايزدخواست، بر لزوم انجام مطالعات ژئوتكنيك در اين منطقه تأكيد نمودند.
- نقش مطالعات زمين شناسي در مرمت:
دكتر هاشمي بيان كردند كه در مرمت، علاوه بر آنكه ما نيازمنديم وضعيت پي بنا را مشخص كنيم، نياز داريم بدانيم زير پي چه اتفاقاتي در حال وقوع است و بر اين اساس نياز به سونداژهايي در اطراف بنا داريم كه به صورت دستي و ماشيني قابل انجام است. بر اين اساس آنچه به دست مي آيد پروفيل هاي عمودي لايه هاي زمين است كه نوع خاك، مقاومت، نفوذ پذيري و .... زمين را به ما نشان خواهد داد.
- اساسي ترين مشكل قلعه ايزدخواست و راه حل آن:
دكتر هاشمي اساسي ترين مشكل قلعه باستاني را كه نيازمند اقدامات سريع براي رفع خطر از كل بنا است و بايستي پيش از اقدامات ديگر مورد توجه قرار گيرد، ترك و خالي شدن لايه هاي زمين شناسي دانستند. ايشان با توصيف لايه بندي زمين در زير قلعه، فرسايش لايه رسي و تخريب تدريجي لايه كنگلومرا به علت عوامل انساني و عوامل طبيعي به ويژه آب هاي زيرزميني و فاضلاب شهري را، دليل اصلي شكاف هاي عميق موجود در بدنه و سطح قلعه دانستند و به منظور تثبيت لايه رسي و لايه كنگلومرايي، چندين راهكار ژئوتكنيكي را براي تقويت زمين زير قلعه پيشنهاد دادند. ايشان سريع ترين اقدام براي رفع اين مشكل را دوخت و دوز كل عرض قلعه از دو طرف و به صورت سراسري عنوان كردند و مراحل طرح مرمت (تثبيت) زمين را به صورت تيتروار بيان نمودند.
 
 
 
سخنراني پنجم: شناسايي سازه هاي در معرض خطر و پيشنهادات اوليه جهت رفع خطر اضطراري از آنها
- روش هاي شناسايي سازه هاي در معرض خطر:
آخرين مبحث در بخش تئوري كارگاه، مربوط به چگونگي شناسايي سازه هاي در معرض خطر و پيشنهادات اوليه جهت رفع خطر اضطراري از آنها بود كه توسط دكتر مهرداد حجازي عضو هيئت علمي گروه عمران دانشگاه اصفهان ارائه گرديد.
ايشان بحث خود را با توضيح روش هاي شناسايي سازه هاي در معرض خطر، شامل احساس و تجربه و همچنين روش هاي دستگاهي و آزمايشگاهي مانند رادار زيرزميني، گرمانگاري، روش هاي ديناميكي، ارزيابي ژئوتكنيكي و ... آغاز نمودند و سپس به عنوان نمونه، چگونگي انجام تست ارتعاشي و ارزيابي ژئوتكنيكي را در منار بسطام توضيح دادند. ايشان اهداف مورد نظر از انجام مطالعات ژئوتكينكي را تعيين خصوصيات خاك، وضعيت و ابعاد پي و مطالعات دلايل احتمالي آسيب هاي سازه اي عنوان كردند.
- نمونه اقدامات اضطراري در جهت رفع خطر از سازه ها:
دكتر حجازي در ادامه بحث كه به اقدامات اضطراري در جهت رفع خطر از سازه ها اختصاص داشت، نمونه اين گونه اقدامات را در كشور ايتاليا توضيح دادند. اين اقدامات در خصوص بناهاي تاريخي و در 6 روز پس از زلزله سال 2009 در L’Aquila صورت گرفته بود.
- علل آسيب در داخل و پيرامون قلعه ايزدخواست:
ايشان در انتهاي صحبت هاي خود به ديوارها و برجهاي پيراموني قلعه و علل آسيب آنها شامل فروريزي زمين، فروريزي تكيه گاه ها، از بين رفتن مصالح و ملات و تخريب سازه هاي بالايي پرداختند. پس از بيان مسائل مربوط به سازه هاي خارج از قلعه، ايشان با نشان دادن تصاوير متعدد به سازه هاي داخل قلعه و علل آسيب آنها شامل ترك هاي ناشي از فروريزي زمين يا زير سازه، تخريب ديوارهاي باربر قائم، تخريب تكيه گاه هاي جانبي ديوارهاي بلند و حذف تيرها و كش هاي چوبي اشاره كردند و بيان داشتند كه كاربرد تيرهاي چوبي (كش) و چگونگي اتصال آنها به خوبي بيان مي كند كه سازندگان اين بنا چگونه با اطلاع از احتمال رانش سازه ها، اين اتصالات را پيش بيني كرده اند و اين عمل، خود گوياي آن است كه در مرمت سازه هاي ايستا، هيچ نيازي به مداخلات سنگين و پيچيده نيست چون بسياري تدبيرات، از پيش و از زمان ساخت بنا در نظر گرفته شده است.
- نتيجه گيري و اولويت بندي اقدامات آتي:
ايشان در نتيجه گيري اين بحث، كش هاي چوبي را مهمترين عامل در تثبيت سازه هاي داخلي قلعه دانستند و اقدامات اضطراري در مورد خاك، اقدامات اضطراري در مورد سازه هايي با آسيب زياد و اقدامات بلند مدت براي مرمت را به منظور اولويت بندي اقدامات آتي پيشنهاد دادند.
 
 
 
* بازديد از قلعه باستاني:
پس از پايان برنامه تئوري كارگاه، بازديد از قلعه ايزدخواست به همراه اساتيد انجام شد و در حين بازديد هر استاد، به كليدي ترين مباحث در زمينه تخصص خود اشاره و دانشجويان نيز سوالات خود را مطرح نمودند.
- بقاياي سقوط كرده از قلعه ايزدخواست:
دكتر اسفنجاري به بقاياي قلعه كه به درّه سقوط كرده اند اشاره نمودند و بيان داشتند كه اين بقايا نيز ارزشمند هستند و نياز به حفاظت دارند.
- ترك هاي ناشي از فروريزي زمين:
دكتر هاشمي با نشان دادن ترك هاي ناشي از فروريزي زمين، تأثير اين تحولات را بر تخريب هاي پيشين و آتي بنا، يادآور شدند.
- باستان شناسي قلعه و شناخت لايه هاي تاريخي:
دكتر شجاعي كه بر مباحث مربوط به باستان شناسي قلعه و شناسايي لايه هاي تاريخي تأكيد داشتند، اين نكته را يادآور شدند كه حتي آتشكده ساساني قلعه نيز براي اطمينان از قطعيت منسوب بودن به دوره ساساني، نياز به مطالعات دقيق باستان شناختي دارد. ايشان با توجه به ابعاد خشت ها در ساختارهاي تاريخي قلعه، آنها را شواهد محكمي براي اطمينان از تعدد لايه ها تاريخي در قلعه دانستند و لزوم انجام مطالعات باستان شناختي را پيش از هرگونه اقدام مرمتي ضروري دانستند.
- نقاط كنترل در تصويربرداري هوايي و تهيه نقشه دوبعدي:
در اين بازديد دكتر ستاري به نشانه هاي علامت گذاري نقاط كنترل مورد نياز در تصويربرداري هوايي كه بر روي زمين و بر روي ديوارها هنوز باقي بود، اشاره كردند و چگونگي نقشه برداري دو بعدي در ترازهاي مختلف را توضيح دادند.
- پيشرفته بودن معماري قلعه در دوره ساساني:
دكتر حجازي نيز كه به مبحث سازه بنا اشاره داشتند، كاربرد و نقش چوب در بنا و اتصالات چوبي را مجدداً يادآور شدند و طراحي معماري قلعه در دوره ساساني را بسيار پيشرفته ارزيابي كردند، به گونه اي كه حتي با امكانات امروزي، تصور اجراي داربست و ساخت و ساز در اينجا ناشدني و حيرت برانگيز است. ايشان به اين مسأله اشاره كردند كه مرمت اين ساختارها مطمئناً نيازمند ورود تخصص ها و گروه هاي مختلف داخلي و خارجي مي باشد.

* بازديد از ديوار پيرامون قلعه و اماكن تاريخي ديگر:
پس از پايان بازديد از قلعه، استراحت و نهار؛ برنامه بازديد از ديگر اماكن تاريخي ايزدخواست شامل ديوار پيرامون قلعه، پايين محله و پل صفوي صورت گرفت.
- زمين شناسي لايه هاي زيرين قلعه:
يكي از مهمترين مباحث در شناخت محيط پيرامون قلعه، بحث زمين شناسي لايه هاي زيرين قلعه باستاني بود كه دكتر هاشمي با نشان دادن لايه ها، تفاوت آنها و چگونگي فروپاشي و تخريب لايه هاي كنگلومرا، ناپايداري لايه هاي رس و وجود رطوبت در لايه هاي زيرين؛ اين نكته را بيان كردند كه اگر بناي قلعه بر روي بستر سنگي ساخته شده بود، مشكلي وجود نداشت و بدين ترتيب بحث زمين شناسي را به طور كامل و مشخص براي حاضرين واكاوي نمودند.
- نوع ملات ديوار پيراموني قلعه و نقش چوب در پايداري سازه:
دكتر حجازي در توجه به ديوار پيراموني قلعه به نوع ملات كه قطعاً سيمان نيست و ملات گچ نيمكوب است اشاره كردند. همچنين ايشان مجدداً به نقش چوب در انعطاف پذيري ساختار خشتي و سنگي و نكاتي در ارتباط با حفاظت از چوب در برابر موريانه پرداختند.
- مرمت هاي اضطراري و ساده براي تثبيت ساختارها:
دكتر اسفنجاري نيز به چند نمونه مرمت اضطراري و ساده براي تثبيت ساختارهاي داخلي بناهاي موجود در قلعه اشاره كردند كه با كشيدن دو لايه كاهگل با كف دست بر جداره ها صورت گرفته بود.
- بازديد از پايين محله:
در ادامه بازديد؛ بخشي از محله پايين ايزدخواست، شامل حمام، آسياب و مسجد مورد بازديد قرار گرفت و دكتر اسفنجاري بر اين نكته تاكيد نمودند كه مطالعات باستان شناختي در محله پايين به علت عدم وجود چندين لايه تاريخي، نسبت به قلعه باستاني راحت تر قابل انجام است. همچنين ايشان به اين مسأله اشاره نمودند كه علي رغم ويراني هاي زياد در محله پايين، اين ساختارها نيازمند مرمت گسترده نيستند و اين ويرانه خود بخشي از ارزش هاي زيبايي شناختي اين محوطه محسوب مي شوند و بنابراين تنها لازم است تثبيت ساختارها صورت گيرد و تنها در چند مورد مرمت كامل و احياء صورت گيرد.
 
 
 
 
 
 
پايان كارگاه آموزشي يك روزه مستندسازي و شناسايي اماكن و مناظر فرهنگي – تاريخي در شهر ايزدخواست:
پس از پايان بازديد از محوطه تاريخي، بازگشت به اصفهان از جلوي كاروانسراي صفوي انجام گرديد و در مسير بازگشت، هر يك از اساتيد با مطرح نمودن يك سوال اساسي، مهمترين نكات ارائه شده در كارگاه را به دانشجويان يادآوري نمودند. اين پرسش و پاسخ به صورت كتبي انجام و سپس توسط اساتيد تصحيح گرديد و با توجه به رضايت بخش بودن ارزيابي، به تمامي دانشجويان گواهي شركت در كارگاه اعطا شد.
 
 
 
 
 
تاریخ:
1398/09/20
تعداد بازدید:
6925
منبع:
مشاهده نظرات (تعداد نظرات 0)

ارسال نظرات
نام
آدرس پست الکترونیکی شما
شماره تلفن
توضیحات
خواندن کد امنیتی تغییر کد امنیتی
کد امنیت
ساختمان مركزي دانشگاه هنر اصفهان
خيابان حكيم نظامي، روبروي خیابان خاقاني، دانشگاه هنر اصفهان
تلفن: 03136248089 - 03136249836 - 03136249840 - 03136269972 - فاکس: 03136249841
info@aui.ac.ir
دانشگاه هنر اصفهان
كليه حقوق مادي و معنوي اين سايت متعلق به دانشگاه هنر اصفهان مي باشد.
ورود اعضا
Powered by DorsaPortal